Bouwen aan Zorgzame dorpen in het Westerkwartier

Hoe maak je een dorp zorgzaam?

In het Westerkwartier wordt de traditionele vorm van dagopvang steeds meer losgelaten. Er wordt meer gezocht naar laagdrempelige vormen van ontmoeting. Denk aan buurthuiskamers en andere vormen van ontmoeting die midden in de dorpsgemeenschap staan. Daar waar deze vorm van ontmoeting niet meer passend is, wordt gezocht naar alternatieven die bij de persoon passen. Per dorp zal de ontwikkeling anders zijn. Uitgangspunt is daarbij steeds het bouwen aan zorgzame gemeenschappen en daarbij het benutten van de mogelijkheden per dorp. Zij sluiten aan bij de aanwezige ‘burgerkracht’, de bestaande initiatieven van het dorp en de behoefte van haar inwoners. Ieder dorp staat weer voor verschillende kansen en uitdagingen. We zijn hiermee begonnen in een vijftal dorpen. Hieronder leest u de stand van zaken.
 

Welke dorpen doen mee aan DOS?

Als voorbeeld doen onderstaande dorpen mee aan het DOS experiment. Hoe hebben zij zorg en hulp georganiseerd en hoe gaat het hen af?

1. Het zorgzame dorp Grijpskerk 

Binnen Grijpskerk wordt vanaf 2016 al intensief samengewerkt tussen de inwoners van Grijpskerk en de professionals van de zorgaanbieder Noord Nederlandse Zorg Coöperatie. De inwoners hebben zich georganiseerd in meerdere “burgerkracht” organisaties. Dit zijn onder andere de dorpscoöperatie, stichting MFC de Nieuwe Wierde en Dorpsbelang. Deze organisaties fuseerden in 2023 tot één Dorpsraad. Vanuit deze initiatieven zijn meerdere zaken tot stand gekomen. Zoals het behoud van de Nieuwe Wierde als woonzorgcentrum. Het woonzorgcentrum biedt vele zorgvormen: van licht geclusterd wonen tot en met complexe verpleeghuiszorg en thuiszorg. Hier komen veel functies voor het dorp uit voort, zoals een dorpsloket dat dagelijks bezet wordt door inwoners zelf. 

Organisatie van DOS in Grijpskerk

De NNCZ wil samen met inwoners nieuwe vormen van dienstverlening bieden die toekomstbestendig zijn en passen bij het dorp en haar inwoners. Door de bestaande structuur los te laten wil men komen tot nieuwe en integrale diensten die een beter en doelmatiger aanbod opleveren. Hierdoor blijft de beschikbaarheid en kwaliteit van de ondersteuning aan de inwoners van het dorp op niveau. De samenwerking die in 2016 tussen inwoners en professionals is opgezet, legde voor de organisatie van formele en informele zorg in Grijpskerk al een stevige basis.

Stap voor stap opbouwen

De volgende stap is optimalisatie en verbreding van samenwerking tussen de verschillende zorgaanbieders die actief zijn in het dorp. Daarnaast wil men een nieuwe vorm van dagontmoeting realiseren waar een grotere groep mensen gebruik van kan maken en die goed aansluit bij de behoefte. Deze dagontmoeting moet laagdrempelig zijn. Er is veel inzet van vrijwilligers uit het dorp en er kan voor de zwaardere vormen van ondersteuning worden teruggevallen op professionals. Zo kunnen ook mensen met behoefte aan intensievere ondersteuning nog deel uit blijven maken dan de gemeenschap. Doordat in het DOS project meer ‘regelruimte’ mogelijk is zullen er ook in de thuiszorg andere regelingen ontstaan die ook beter aansluiten op elkaar en de informele zorg.

2.Het zorgzame dorp Opende

In Opende zijn er verschillende zorgzame initiatieven. Stichting Droomwonen Opende richtte een Dorpsloket en een Eetcafé op. Daarnaast kwam de stichting ook met het idee om kleinschalige woonvoorzieningen te realiseren. Zo konden er negen mensen met een verstandelijke beperking gaan wonen en kwamen er 17 zelfstandige senioren appartementen. Met deze plek als uitvalsbasis en aangesloten op het naastgelegen multifunctionele gebouw kunnen inwoners met een ondersteuningsvraag geholpen worden en elkaar helpen. Uitgangspunt is het principe van wederkerigheid. Ieder heeft een talent en kan dat naar vermogen inzetten om een dorpsgenoot te helpen. Zo ervaart diegene daarmee zelf zingeving.  

Het Dorpsloket Opende

Vanuit het Dorpsloket worden laagdrempelig verbindingen gelegd met informele onderlinge hulp. Ook zijn er al lijnen met Sociaal Werk De Schans, Wmo loket en Thuiszorg. Het Dorpsloket is nog in een ontwikkelfase. Wanneer de nieuwbouw van de plek gereed is zal dit meer een zichtbare functie krijgen en verder ontwikkelen. Inmiddels is er al maandelijks een eetcafé in het MFA, waar ouderen elkaar ontmoeten. Verzorgd door mensen met een verstandelijke beperking. Ook wordt vrijwillige onderlinge hulp geboden en werkt men goed samen met de Sociaal werk  De Schans en ’Buurtbakkie’.  

Samenwerking in Opende

Het Dorpsloket wil graag een steviger verbinding met de formele ondersteuning vanuit Wmo en Thuiszorg/wijkverpleging. Het doel is dat mensen van alle leeftijden en eventuele beperkingen in het dorp kunnen blijven wonen. Daarvoor zou het organiseren van de formele en informele hulp rondom de client het ideaal zijn. Beide zijn nodig om de ‘droom’ van blijven wonen in je eigen dorp waar te maken. Inmiddels wordt er een Kerngroep DOS Opende opgericht. In die Kerngroep werken Droomwonen, Dorpsbelangen, De Schans, Thuiszorg TSN, Wmo aanbieder DNZT, Groninger Dorpen en de gemeente samen aan een passende vorm voor het dorp Opende.

3.Het zorgzame dorp Grootegast

In Grootegast is Dorpsbelangen het laatste jaar steeds actiever. Het doel is om activiteiten en initiatieven met elkaar te verbinden. Zo vergroot het de leefbaarheid in het dorp Grootegast. Er is duidelijk een toenemende vraag naar meer sociale steun voor eenzame en zorgafhankelijke inwoners. Uit gesprekken met buurtbewoners bleek dat er een sterke behoefte is om een soort buurthuis/dorpskamer en dorpsloket te ontwikkelen. Het inmiddels drie jaar oude initiatief van het ‘buurtbakkie’ is een mooie eerste stap, maar de behoefte is breder en intensiever. Een dorpskamer voldoet het meest aan de behoeften. Daar kan je elkaar ontmoeten, maar ook vragen stellen over klusjes en dagbesteding. Ook de verbinding met bestaande initiatieven (zoals bijvoorbeeld de Dörpstuun) wil het dorp daarin meenemen. Daarvoor wil het zorgzame dorp goed onderzoeken wat de behoeften en mogelijkheden zijn. Aan de hand van het ‘Buurtspel’ brengt Dorpsbelangen in kaart wat inwoners graag met elkaar zouden willen en kunnen organiseren.

Langer thuiswonen

Ook in Grootegast wonen steeds meer ouderen thuis. Het Woon Zorgcentrum Het Hooge Heem heeft een doorlopende vraag naar intensieve verpleeghuiszorg. De oudere met een lichtere zorgvraag komt niet langer in aanmerking voor een vorm van wonen in het verpleeghuis. Deze groep van langer thuiswonende en zorg-vragende ouderen groeit de komende jaren. Door rond thuiswonende ouderen de ondersteuning meer in samenhang te organiseren gaat daar een preventieve werking van uit. Het betrekken van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bieden hierin ook mooie verbindende kansen. Vanuit het project Domein Overstijgend Samenwerken kunnen reguliere zorg door zorgaanbieders en de informele zorg hier samen in optrekken. Een kerngroep met daarin Dorpsbelangen Grootegast, De Nieuwe Zorg Thuis, de Schans, TSN Thuiszorg en Mij een Zorg en Het Hooge Heem ondersteund door Groninger Dorpen, zien mogelijkheden om krachten te bundelen om een Dorpskamer en een daar bijpassend Dorpsloket te starten. In een verder gesprek met de buurt zal ook verbinding worden gezocht met de verschillende buurtverenigingen. Met deze domein overstijgende samenwerking kunnen wij mensen in staat stellen langer thuis te blijven wonen.

4.Het zorgzame dorp Oldehove

In Oldehove is al vele jaren een inwoners initiatief voor onderlinge hulp onder de naam ZorgSaam Oldehove actief. Zij organiseren verbindingen tussen hulpvraag en vrijwilligersaanbod voor kwetsbare en oudere inwoners in het dorp. Hun doel is dat minder mensen tussen wal en schip raken nu er een steeds groter personeelstekort komt en meer wordt verwacht van eigen kracht. Veel voorzieningen in het dorp zijn de laatste tijd verdwenen. Ontmoeting met elkaar wordt erg gemist, vereenzaming is het risico. De verbinding tussen formele en informele hulp verloopt via de samenwerking met Sociaal Werk De Schans. ZorgSaam Oldehove wil graag functioneren als goede toegang naar de formele hulp van Wmo en Wijkzorg. Toch ervaren zij daar ook verschraling van de zorg waardoor steeds meer op de goede wil en inzet van het dorp terecht komt. De verwachting is dat inwoners die ouder worden uit het dorp moeten verhuizen omdat de voorzieningen weg zijn. De reisafstanden voor de formele hulp zijn groot zijn en daarmee snel onrendabel. Het gat dat hierdoor ontstaat kan niet voldoende worden ondervangen met onderlinge hulp en mantelzorg.  

Ouderen willen graag in het dorp blijven wonen en niet voortijdig naar een WLZ voorziening verhuizen omdat zorg niet goed te leveren is vanwege de reisafstand. Inwoners willen daar graag een bijdrage aan leveren. En ook jongeren daarvoor inzetten. Maar dat kunnen ze niet alleen en ze kunnen ook geen taken rond persoonlijke zorg of verpleging overnemen. De uitdaging ligt er in hoe de formele zorg door goede samenhang met informele hulp toch in het dorp beschikbaar kan blijven.

5.Het zorgzame dorp Aduard

Het dorp Aduard heeft sinds 10 jaar een Buurthuiskamer. Sinds 2019 is ook het inwonersinitiatief ZorgSaam Aduard actief. In het project werken Dorpsbelangen, Buurthuiskamer Aduard, Stichting Aduard Helpt, de Gereformeerde Ontmoetingskerk en de Protestantse kerk te Aduard samen. Met deze samenwerking willen zij een netwerk bouwen met een overzicht van inwoners die af en toe iets voor een ander willen doen. De sociale cohesie in het dorp is groot en er worden veel ondersteuningsvragen informeel beantwoord. Nu inwoners echter steeds op hogere leeftijd zelfstandig in eigen dorp willen (en moeten) blijven wonen is er steeds vaker - aanvullend op de informele hulp- formele zorg en ondersteuning nodig. De samenhang hiertussen is voor veel inwoners maar ook voor ZorgSaam Aduard een zoektocht. Vaak is het onduidelijk hoe deze beide elkaar kunnen versterken. Het risico ontstaat dat mensen, ongewild, toch naar een grotere kern moeten verhuizen waar de formele vormen van hulp op korte afstand beschikbaar zijn. Daarmee vervalt het sociale netwerk waarbinnen de informele hulp een waardevolle rol vervulde. Ook ligt in de nieuwe woonomgeving eenzaamheid op de loer. Gevolg is dat mensen er voor kiezen om toch in het eigen dorp te blijven wonen en de zorg en ondersteuning ontoereikend is of de mantelzorg overbelast raakt.  

Ambitie DOS in Aduard

Door aansluiting bij project DOS hopen we een situatie te bereiken in Aduard waarbij de hulp en ondersteuning meer rond de inwoners wordt georganiseerd, ongeacht of het formeel of informeel is. Ook een stevigere verbinding en korte lijnen te krijgen met Sociaal Werk, Wmo en Verpleging en Verzorging Thuisorganisaties. Dit kan helpen om de Wlz (Wet langdurige zorg) in een instelling uit te stellen of vroegtijdig verhuizen naar een grotere kern te voorkomen.